کتاب پندار خدا نوشته زیست شناس برجسته، ریچارد داوکینز است. هنگامی که این کتاب در سال 1385 (2006 میلادی) منتشر شد همه ی ویژگی های برجسته اجتماعی نویسنده خود را نیز به همراه داشت. داوکینز به دلیل نوشتن کتاب های علمی به زبان ساده برای 25 سال به خوبی مشهور بود و بنابراین وی تنها بیشتر در این زمینه شهرت داشت. البته در زمینه های دیگر نیز چندان ناشناخته نبود.
داوکینز سالها پیش از انتشار کتاب پندار خدا، کتابی انتقادی پیرامون دین نوشت ولی ناشر آن را پشتیبانی نکرد. زیرا می ترسید داوکینز احترام خویش را به عنوان یک نویسنده مباحث علمی از دست بدهد. ولی از 11 سپتامبر 2001 (20 شهریور 1380) انتقادهای گفتاری و سرزنش های وی پیرامون ادیان بیشتر شد.
هنگامی که او با همان اندیشه دوباره به سراغ ناشر خودش رفت، ناشر را این بار بسیار پذیرا یافت. به این دلیل بود که جهان یک نویسنده پرمخاطب دیگر را شناخت و به همراه آن برخی از پستی ها و رذالت های واقعی عمومی و مشترک نیز شناخته شد.
پس از انتشار کتاب پندار خدا، تبلیغات بسیاری علیه این کتاب صورت گرفت و این ذهنیت را برای مردم به وجود آورد که این کتاب با ادبیات سطح پایین و توهین آمیزی نگاشته شده است اما خوانندگان آن متوجه شدند که کتاب پندار خدا به هیچ وجه لحن توهین آمیزی ندارد و تمامی انتقادهایی که به ادیان دارد کاملا به جا و مستند است.
هنگامی که داوکینز این اندیشه ها را موشکافی می کرد، اندیشه ی تحریک شده اش بیشتر از آن که ربطی به انسان های عادی با ایمان داشته باشد به سوی مداحان و روضه خوان های تلویزیونی و آیت الله ها و یا به سوی اندیشه های غیر منطقی و منسوخ نشانه رفته بود. از سوی دیگر این دیدگاه ارائه شده تنها یک دیدگاه بدون آمادگی و بدون برنامه ریزی پیشین نبود. داوکینز هر نکته از ادعاهای خودش را با استدلال ها و مدارک پشتیبانی کرده است.
بی گمان همصدا و موافق نبودن با داوکینز امکان پذیر است و بسیاری از مردم با وی و نظرات او موافق نیستند. ولی پس از خواندن کتاب وی، کنار گذاشتن آن به بهانه ی انتقاد های سخت از دین، دشوار است. پس اگر یک شخص باهوش و فرهیخته دین دار با اطمینان کافی برای شنیدن اندیشه های چالش برانگیز هستید به احتمال بسیار با خواندن «پندار خدا» دچار مشکلی نخواهید شد.
کتاب با تعریف پندار و توهم به عنوان باوری آغاز می شود که با وجود شواهد و گواه های روشن و گریز ناپذیر بر ضد آن کنار گذاشته نشده و داوکینز خدا را در این دسته بندی می گذارد. وی دلیل ارزش و اهمیت به چالش کشیدن دین را شامل این موارد می داند:
- دین افزون بر خوبی هایی که شاید داشته باشد، آسیب های بزرگی نیز زده است.
- دین در میان آسیب هایی که زده فعالانه سد راه سودمندی ها و فواید پژوهش هایی مانند سلول های بنیادی، حقوق زنان، راهکارهای تولید مثل درست و صحیح، حقوق مدنی و آموزش دانش های نوین نیز بوده است.
- دین سبب شده است انسان های بسیاری تصمیمات اخلاقی را در اختیار مراجع دینی و کتاب های آسمانی گذاشته که متاثر از اندیشه های دوره یا عصر برنز است.
- دین سبب شده که انسان ها بدون شناخت گیتی خشنود و راضی باشند.
- زیرا هنگامی که تصمیم اشخاص بر مبنا و پایه گواه و خرد باشد همه سود خواهند برد.
داوکینز سپس دلایل خودش برای عدم باور به بودن خدا، ریشه های دین، شالوده های طبیعی اخلاق و… راه کارهای در پیش رو می گذارد. داوکینز نوشته که امیدوار است که این کتاب با روشنگری درباره چهار اندیشه بنیادی «هوشیاری را افزایش دهد».
- آتئیست ها می توانند « خوشحال، متعادل، اخلاقی و به طور منطقی خشنود و راضی باشند.»
- دانش نسبت به دین می تواند روشنگری بهتری از جهان فراهم نماید
- نباید به کودکان برچسب باور های پدر و مادر داده شود. یعنی اصطلاحات مانند «بچه کاتولیک» یا «بچه مسلمان» یا «بچه آتئیست» باید برای گوش های ما به همان اندازه غریب باشد که «بچه مارکسیست» یا «بچه جمهوری خواه» غریب است.
- آتئیست ها نه تنها نباید شرمسار باشند بلکه باید برای آهنگ و قصد خود برای به چالش کشیدن باورهای دینی سربلند و مفتخر بوده چون گواه مدرکی برای روان و اندیشه سالم و مستقل است. (در رابطه با روز جهانی آتئیست ها بیشتر بدانید)
پاسخ به کتاب پندار خدا قابل پیش بینی بود و خداباوران بیشتر بر لحن آن کانونی و متمرکز شده بودند. بهترین کاری که خواننده با هر دیدگاه میتواند انجام دهد خواندن آن و تصمیم گیری برای خود است.
برای دانلود کتاب پندار خدا، نوشته ریچارد داوکینز اینجا کلیک کنید.
