برای دستگرمی و شروع به معرفی و نقد صد کتاب علمی، نگاهی میندازم به کتاب A Universe from Nothing (گیتی از هیچ) اثر Lawrence M. Krauss که انتشارات مازیار آن را منتشر کرده. کراوس این کتاب را هشت سال پیش منتشر کرده و ریچارد داوکینز هم به آن پی نوشتی افزوده. اما نگاهی گذرا به ترجمه:

نکته اول!

در صفحه اول چاپ فارسی به این اشاره شده که خیلی از این مطالب مطروحه این کتاب در حوزه نظریه باقی می ماند و بی نقص نیست و به ویژه اگر با مبانی و آموزه های دینی متعارض باشد و الی آخر. به این مساله نمی پردازم چون در زیر تیغ سانسور حکومت اسلامی، جز این ممکن نیست.

سیاق ترجمه در بخش های مختلف این کتاب بسیار نوسانی است. برخی فصل ها قابل فهم و بعضی فصل ها سرسری و بی کیفیت ترجمه شده. بعضی تعابیر چندان مصطلح نیستند. به نظرم لزومی ندارد که مترجم به Cosmic Microwave Background (تابش زمینه کیهانی) بگوید “تابش زمینه مایکرویو کیهانی”!
یا مثلا در صفحه ۶۹، این وظیفه مترجم است که برود تحقیق کند بگردد در پاورقی بنویسد که منظور نویسنده از تختخواب بچه خرس در داستان گلدی لاکس Goldilocks دقیقا چه بوده. وگرنه خواننده فارسی زبان از کجا باید بفهمد که این مثال ها دقیقا به چه چیزی اشاره دارد؟
شبیه به این مساله در ترجمه کتاب قانون دوم پیتر اتکینز (که البته آن ترجمه خیلی بهتر از این یکی است) هم تکرار شده. مثلا در صفحات ۳۲ و ۴۱ کتاب قانون دوم، از “موش” صحبت می شود تعبیر (موش کیهانی) یا مثلا در این جمله (صفحه ۴۱) :

این موش کوچک تجربه چیزی نیست جز قانون دوم ترمودینامیک

من مترجم نیستم ولی دستکم این را می دانم که تعابیر و اصطلاحات زبان مبداء را نمی شود همینطور تحت اللفظی به فارسی برگرداند.
برای این ادعا که بعضی جملات اساسا غیرقابل فهم هستند می توانم مثال های زیادی بیاورم. مثلا در صفحه 107:

وجود این انرژی ناشدنی بود، ولی حتی ناشدنی تر آن است که این انرژی برای سکونت ناپذیر ساختن گیتی کافی نباشد

نکته بعدی!

در صفحه ۱۰۹ و چند جای دیگر اگر اشتباه نکنم نوشته شده فلان قدر (درجه) کلوین. که درست نیست. باید گفت مثلا ۳ کلوین. نه ۳ درجه کلوین. مشکل بعدی تصاویر سیاه و سفید است که مثلا تصویر صفحه ۱۱۰ که احتمالا این بوده را فقط خاکستری نشان می دهد و هیچ چیزی در آن معلوم نیست.

نکته بعدی در صفحه ۱۲۲، شاید بهتر بود مترجم اشاره کند که مقصود از ۲ تریلیون سال، مقیاس‌های بزرگ مد نظر است یا کوچک. Short scale یا Long scale؟ منظور ده به توان دوازده است یا ده به توان هجده؟ این چیزی است که خواننده فارسی زبان لازم است بداند.

آنچه گفتم تنها بخشی از نکاتی بود که به ذهنم رسید. قصد من نقد غیرمنصفانه نیست، از قضا خوشحال می شوم که مترجمان کتاب های علمی و ناشران، کارهای بهتری ارائه کنند، ترجمه های قابل فهم ارائه دهند، کیفیت را فدای سرعت نکنند و برای ترجمه ها وقت بگذارند. ترجمه های وصله پینه ای، نامفهوم، گنگ و بی محتواست. به زودی لیستی از صد کتاب را منتشر می کنم که در فرصت مناسب یکی یکی به نقد و تحلیل آنها می پردازم. چه به لحاظ محتوای اصلی خود کتاب، چه ترجمه و کیفیت متن. فکر می کنم ناشران و مترجمان از اینکه کتابهایشان معرفی و یا نقد شود استقبال کنند. حداقل فایده اش این است که می توانند ایرادات کارشان را بر طرف کنند.

نکته پایانی: در صفحه ۱۶۶، توجیه با ح نوشته شده (توجیح). هرچند موضوع کار من یافتن غلط های املایی نیست! اما خب درستش این است که غلط های املایی در چاپ های بعدی تصحیح شوند.